Gelişim geriliği; çocukluk döneminde büyüme ve gelişme sürecinde ortaya çıkan bir durum olarak karşınıza çıkar. Bu durum çocuğun cinsiyetine ve yaşına göre beklenen büyüme ve gelişme hızından geri kalması anlamına gelir. Gelişim geriliği, çocuğun yaşıtlarına göre gelişim alanlarında yavaş büyüme ve gelişme göstermesini ifade eder. Bahsedilen bu gelişim alanları bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve iletişim alanları olarak bilinir. Bu alanların herhangi birine görülen yetersizlik, gelişim geriliği olarak tanımlanabilir. Gelişim geriliğimde eğitimin ilk basamağı ise doğru şekilde teşhis konulmasıdır.
Çocuklarda bazı nedenlerden dolayı bir takım gelişim bozuklukları görülebilir. Çocuğun kilosunun, boyunun, sosyal ve duygusal becerilerinin yaşıtları ile doğru orantılı olarak ilerlemesi beklenir. Bu zihinsel ve fiziksel gelişim; biyolojik etkenlerin dışında psikolojik ve biyolojik faktörlerden de çok fazla etkilenir. Bazı durumlarda sadece çevresel etkenlerin neden olduğu gelişim bozuklukları ortaya çıkabilir. Çocuklarda az ve kötü beslenme, uyku düzensizliği çocuğun gelişimini doğrudan etkileyen faktörlerdir. Çocukta eğer yoğun şekilde yaşanan bir iştahsızlık ya da kötü bir beslenme şekli varsa, bu durum çocuğun uyku sırasında büyüme hormonları salgılandığı için düzenli uyumak son derece önemlidir. Bu yüzden çocuğun sağlıklı gelişim göstermesi için uykusunu yeterli kadar alması gerektiği söylenebilir.
Çocuk gelişiminde çok önemli olan bir diğer önemli etken ise psikolojidir. Anne ve babası çalışan, yeteri kadar ilgi alamayan çocuklarda gelişim bozuklukları çok fazla görülür. Çocuğun gelişimi sadece bedensel değil, zihinsel olarak da tam olmalıdır. Bu yüzden aileler çocukları ile birebir ilgilenmeli, onarla oyun oynamalı ve büyümesini en yakından takip etmelidir.
Gelişim geriliği belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Gelişim bozukluklarının en önemli belirtileri bu şekildedir. Gelişim bozukluklarında bazen anne babalar çok büyük bir problem olduğunu fark edemez ya da kabullenemezler. Çocukta herhangi bir büyüme bozukluğu söz konusu ise yaşıtlarından farklı davranıyorsa, aileler bunun ileride düzeleceğini düşünerek umursamaz davranabilir. Bu yüzden çocuğun düzenli zaman diliminde kontrole götürmek gerekir.
Bebekte gelişim geriliği, genel olarak ağırlık ve boy arasındaki oranı bu iki değerin gerçek ölçümlerinden çok daha önemlidir. Gelişim geriliği olan bebekler ya da çocuklar, standart büyüme çizelgelerine uymayan bir boy, ağırlık ve baş çevresine sahiptir. Bu noktada kişinin ağırlığı, üçüncü yüzdelik dişimden (standart büyüme çizelgesinde belirtildiği gibi) ya da boyu için ideal olan kilonun %20 altına düşer.
Bebeklerin gelişimini takip etmenin en doğru ve kolay yolu düzenli olarak doktor kontrolüdür. Her bebek birbirinden farklı olduğundan, yeni doğan bebeklerde takip edilmesi gereken en önemli şeylerden biri bebeğin kilo-boy gelişiminin bir sağlık kuruluşunda ya da bir sağlık profesyoneli tarafından düzenli aralıklarla takip edilmesidir.
Bebeklerde gelişim geriliği belirtileri şu şekilde sıralanır:
Büyüme geriliğinin tıbbi sorunlardan mı yok kötü beslenme ya da aile ihmali gibi durumlardan mı kaynaklandığını belirlemek son derece önemlidir. Büyüme geriliğinin günümüzde ön plana çıkan birçok tıbbi nedeni vardır. Bu nedenlerden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
Bebeklerde ve çocuklarda büyüme geriliğine neden olabilecek diğer faktörler ise şu şekilde sıralanabilir:
Çoğu durumda ise bebek ve çocuklarda yaşanan gelişim geriliğinin nedeni belirlenemez.
Gelişme geriliğinin öne çıkan belirtileri her çocukta birbirinden farklı seyredebilir. Ancak genel olarak benzer belirtilerle çocukta gelişim geriliği olduğu anlaşılabilir.
Gelişim gerilikleri arasında en fazla karşılaşılan durum zihinsel faaliyetlerin yerine getirilmesinde yaşanan yetersizliktir. Zekâ geriliği, çocuğun yaşından beklenen yetileri yerine getirememesi olarak ifade edilir. Çocuğun dili kullanması, dili anlaması, öz bakımını yerine getirme, iletişim kurma ve akademik alanlarda ortaya çıkar.
Gelişimi normal seyreden çocuklarda gelişim sırasıyla devam eder ve bu gelişim üst üste koyarak ilerleme kaydeder. Ancak gelişimi geriden seyreden çocuklarda, gelişim gecikmesiyle tamamlanır ya da gelişim tam olarak durur. Bu gibi bir durumda çocuğun dil, motor ve zihinsel becerilerinin gelişiminde aksaklıklar meydana gelir. Bu nedenle anne ve babaların çok yakından takip edip gelişim dönemlerini bilmesi son derece önemlidir. Erken teşhis edilen gelişim geriliği durumunda, erken müdahale ile çocuğun yaşıtlarının gerisinde kalmasına engel olunabilir. Özellikle toplum içerisinde erkek çocuklarının geç yürümesi ya da geç konuşması normal karşılansa bile bu durumda gelişim geriliği belirtileri söz konusu olabilir. Bu nedenle ailelerin çocuklarının gelişiminin takibini dikkatli şekilde yapması son derece önemlidir.
Çocuğunuzun yaşıtlarından geri olduğunu düşündüğünüz her durumda mutlaka ayrıntılı bir değerlendirme yapılması gerekir. Aksi takdirde çocuğun gelişimi açısından zaman kaybı yaşamak kaçınılmaz olacaktır. Gelişim geriliği, çocukluk döneminde ortaya çıkan bir durum olurken; çocuğun yaşına, cinsiyetine göre beklenen büyüme ve gelişme hızından geri kalması anlamına gelir ve çok önemlidir.
Gelişim geriliklerinden doğum öncesi, doğum sırasında ve doğum sonrasında biyolojik etkenler etkili olabildiği gibi, çevresel etkenlerde etkilidir. Özellikle gelişim geriliklerinden çevre faktörü son derece etkilidir. Çevresel etkenlerden en önemlisi, duyuların yetersiz uyarılması, koruyucu ve baskı anne baba tavrı, bebeğin çıkardığı seslere ilgi göstermemek, oturma ve yürüme gibi motor becerilerini teşvik etmemek çocuğun istek ve ihtiyacın karşılanmaması, temel bakımının karşılanması ancak oyun ihtiyacının karşılanmaması, yaşıtları ile vakit geçirmemesi ifade edilebilir. Bu nedenle çocukların deneyim ve yeni keşif yapması için çaba sarf edilmelidir.
Her çocuğun büyüme sürecinde belli aralıklarla bir uzman çocuk doktoru tarafından takip edilmesi son derece önemlidir. Çünkü gelişim geriliğinde erken müdahalenin önemi çok büyüktür. Bu yüzden ideal olan takip aralığı olan 0-3 yaş arası çocuklar için 6 ayda bir; 3-6 yaş aralığında olan çocuklar için senede bir periyotlarda kontrol önemlidir. Aileden alınan bilgilere bağlı olarak çocuğa uygulanacak olan gelişim testleriyle, gelişimde herhangi bir varsa tespit edilir ve uygun tedavi programı hazırlanır. Bu sayede ailenin katılımı sayesinde yoğun bir gelişim programı ile çocuğun yetersiz kaldığı alanlar desteklenerek yaşıtlarıyla beceri ve gelişim seviyesi eşitlenebilir.
Gelişim geriliği, birçok farklı nedenden dolayı ortaya çıkabilir. Genetik faktörler, beslenme yetersizliği, hormonal dengesizlikler, kronik hastalıklar, enfeksiyonlar ve çevresel etkenler gelişme geriliğine katkı sağlayabilir. Beslenme yetersizliği; özellikle vitamin, mineral ve protein eksikliklerinde gelişme geriliğine sebep olabilir. Genetik faktörler ise aile geçmişinde gelişme geriliği bulunan bireylerde çok daha fazla görülür.
Gelişim geriliği olan çocukların tedavisi de doğal olarak altta yatan nedene bağlı olarak değişir. Hormonal dengesizliklerin sebep olduğu bir gelişim geriliği durumunda hormon tedavisi uygulanabilir. Gelişme geriliği olan çocuklarda erken teşhis ve müdahale son derece önemlidir. Bu yüzden çocuğun düzenli olarak doktor kontrollerine götürülmesi, büyüme ve gelişme ölçümleri ve gelişim takibi yapılmalıdır. Ayrıca çocuğun beslenmesine dikkat edilmeli, dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeni sağlanmalıdır. Zihinsel ve fiziksel aktivitelere teşvik edilmeli, uygun destek ve terapi programlarına katılımı sağlanmalıdır.
Sonuç olarak gelişim geriliği; çocuğun yaşına ve cinsiyetine göre beklenen gelişme hızından geri kalması durumu olarak dikkat çeker. Belirtiler arasında kilo ve boy geriliği, motor beceriler eksikliği, sosyal etkileşim sorunları, konuşma ve dil geriliği, bilişsel gelişimde gerilik yer alır. Genetik faktörler, beslenme yetersizliği, hormonal dengesizlikler gibi daha birçok etken gelişme geriliğine sebep olabilir. Uygun tedavi ve erken teşhis ile gelişme geriliği olan çocukların sağlıklı bir büyüme ve gelişme potansiyellerini artırmak mümkün olabilir.
Gelişim geriliğinde tedavi, büyümede yaşanan gecikmenin nedenine bağlı olarak değişir. Beslenme etmenlerine bağlı yaşanan gecikme, anne babanın dengeli bir diyet konusunda eğitilmesi ile çözülebilir.
Ancak psikososyal etkenler söz konusu ise tedavi aile dinamiklerini ve hayat şartlarını iyileştirmeyi içermelidir. Ebeveyn tutumları ve davranışları, bir çocuğun sorunlarına katkı sağlayabilir ve mutlaka incelenmesi gerekir. Ayrıca çoğu durumda kapsamlı olarak bir davranışsal, tıbbi ve psikososyal tedavi planının uygulanmasına odaklanmak için bir çocuğun başlangıç olarak hastaneye yatırılması gerekebilir.
Çocuklarda yaşayan gelişim geriliği tedavisinde yol gösterici olan Zehra Babadağı ile kalite ve güven odalı tedavi yöntemlerini deneyimlemek için hemen web sitemizi ziyaret edebilir ya da alanında uzman ekibimizle irtibat kurarak danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.