Enkoprezis çocuğun bağırsak ve kas gelişimini tamamlamış olmasına rağmen dışkı kaçırması durumuna denir. Enkoprezis tanısı konulabilmesi için çocuğun 4 yaşını geçmiş olması gerekmektedir.
Çünkü çocuklarda genellikle en geç bu yaşa kadar bağırsak ve kas kontrolü sağlanmış olmaktadır. Amerikan Psikoloji Derneği APA’nın yayınlamış olduğu DSM 5 tanı kitapçığına göre bir çocuğa enkoprezis tanısı koyulabilmesi için en az 3 ay boyunca ve ayda en az bir defa dışkı kaçırma sorunu olması gerekmektedir.
Enkoprezis Neden Olur?
Dışkı kaçırmanın nedenlerini 3 ana başlık altında toplayabiliriz. Bunlar; fiziksel, zihinsel ve psikolojik nedenler olarak ele alınabilir.
Fiziksel nedenler
Çocuğun dışkı tutmasını kontrol eden kaslarının yeteri kadar gelişememesi veya bu kaslarda meydana gelen rahatsızlıklar enkoprezise sebep olabilir.
Kalın bağırsağın anüs kısmında meydana gelen daralmalar bu duruma sebep olabilir.
İshal ve kabızlık gibi durumlarda da çocuklarda dışkı kaçırması görülebilir.
Uzun zaman boyunca çocuğun tuvaletin tutması sonucu bağırsaklara binen aşırı yükü bağırsakların kaldıramaması durumu görülebilir.
Zihinsel nedenler
Çocuklarda gözlemlenen gelişim geriliği dışkı kaçırmaya sebep olabilir. Yani çocuğun zihinsel olarak bir yetersizlik durumu varsa tuvalet eğitimini öğrenemeyebilir ve bu durumda dışkı kaçırabilir.
Psikolojik nedenler
Çocuklarda ortalama 24 ile 36 ay arasında tuvalet eğitimi tamamlanır. Bazen bu süreçte anne babaların sabırsız olmaları ve çocuğa fazla baskı kurup bu konuda çok katı davranmaları veya tam tersine tuvalet eğitimi konusunda çocuğa umursamaz davranmaları bu soruna neden olabilir.
Aile içerisinde anne babanın birbirine veya çocuğa karşı var olan şiddet davranışları çocuklarda aşırı korkuya sebep olabilir. Ve bu korku neticesinde çocuklarda dışkı kontrolü kaybedilebilir.
Anne babanın aşırı titiz olması, obsesif kompulsif bozukluğu olması durumunda çocuklarda dışkı kaçırma gözlemlenebilir.
Çocuğun yaşadığı ağır bir travma sonucu var olan yoğun stres durumu bu soruna neden olabilir.
Çocuğun tuvaletten korkması durumu veya tuvalet eğitimini reddetmesi durumu dışkı kaçırma sorununa sebep olabilir. Bazen çocuklar tuvalet eğitimi sırasında ilk defa dışkılarını gördüklerinde ve bunu kendi vücutlarından çıktığını fark ettiklerinde aşırı korku tepkileri verebilmektedir. Tekrar bu durumu yaşamamak için dışkılarını tutma davranışı gösterirler. Ancak bir yerden sonra bağırsaklar ve kaslar bu yükü taşıyamayıp dışkı kaçırma sorunu olarak ortaya çıkabilir.
Aile içi iletişimin düzgün olmadığı, çocuğa yeteri kadar ilgi gösterilmediği ortamlarda çocuklar bazen inatçı tutumlar sergiler ve bunların neticesinde yine dışkı kaçırma sorunu ortaya çıkabilir.
Çocuklar bazen yeni doğan kardeşlerini kıskanmakta ve psikolojide “gerileme” savunma mekanizması olarak adlandırılan durumu yaşamaktadır. Bu durumda da çocuklar ilgi odağı olan küçük kardeş gibi davranmaya başlarlar. Bu davranışlardan bir tanesi de dışkı kaçırma davranışıdır. Bu savunma mekanizmasındaki asıl amaç çocuğun bilinçsiz bir şekilde aileden ilgi ve sevgi beklentisi durumudur.
Dışkı kaçırma – Enkoprezis Nasıl Tedavi Edilir?
Dışkı kaçırma sorunu çocuğu ve aileyi inanılmaz derecede yıpratan ve zorlayan büyük bir sorundur. Sorunun kendi kendine geçmesi beklenmemeden acilen çözülmesi gerekmektedir. Yoksa bu durumla birlikte aile içi iletişimde bozulmalar, yaşam kalitesi düşüklüğü ve çocukta içe kapanma, özgüven kaybı gibi daha büyük sorunlara yol açabilir.
Tedavi olarak ilk önce sorunun fizyolojik bir nedene bağlı olup olmadığı anlaşılması gerekmektedir. Bunun için öncelikle tıbbi yardım alınır. Eğer ki sorun fizyolojik ise ilaç tedavisi ile bu soruna çözüm aranır. Sorun fizyolojik değil psikolojik ise bu durumda uzman bir psikologdan yardım alınması gerekmektedir. Bireysel terapi ve aile terapileri ile bu sorun derinlemesine incelenir. Burada asıl amaç dışkı kaçırma sorununa sebep olan altta yatan asıl nedenleri bulmak ve bunlara çare aramaktır. Bu tek başına çocuğun veya ailenin yapabileceği bir iş değil çocuk, aile ve psikolojik danışman üçgeninde çözülebilecek bir sorundur.
Ailelere tavsiyeler
Öncelikle anne babaların bu sorun karşısında çocuklarını asla suçlamamaları gerekir. Çocuğu karşılarına almak yerine ona destek olmalı ve yanında olduğunu hissettirerek güven vermelidir.
Böyle bir sorun karşısında çocuk suçlanır, tehdit edilir veya cezalandırılırsa çocuk kendisini daha yalnız hissedecek ve bu korkularla birlikte sorun çözülmek yerine daha da içinden çıkılmaz bir hal alacaktır. Çünkü bu sorun genellikle çocuğun bilinçli olarak değil elinde olmadan ortaya çıkan bir durumdur. Yani çocuk böyle bir şey istemediği halde çaresizce kendine engel olamadan bu durumu yaşamaktadır.
Anne babalar dışkı kaçıran çocuğa karşı asla alaycı bir tavır takınmamalı, ona bebekmiş gibi ithamlarda bulunmamalıdır. Bu çocuğun var olan özgüvenini inanılmaz derecede sarsacak ve aileye karşı çocuğun büyük bir öfke duygusu beslemesine sebep olacaktır.
Çocuk dışkı kaçırıyor diye asla altına bez bağlanmaması gerekmektedir. Bu çocuğun var olan durumu kontrol edebilmesi açısından daha da dezavantajlı bir durum olacaktır.
Çocuğun dışkı kaçırdığı durumlarda ailelerin sabırlı olarak ve çocuğu yargılamadan, onun bedenini ve kıyafetlerini temizlemesi gerekmektedir.
Bu süreçte çocukla anlayışlı bir bağ kurulmalı ve ne olursa olsun ona sevgi gösterilmelidir. Bu durumda çocuk sorunun üstesinden daha rahat bir şekilde gelebilecektir.