Çocuklar özellikle erken çocukluk döneminde bilişsel ve duygusal olarak çok hızlı gelişmeler ve değişimler yaşamaktadırlar. Anne babalar bazen bu değişim ve gelişimler karşısında yeterli bilgiye sahip olmadıklarından dolayı kendilerini çaresiz hissedebilmektedirler. Bu dönemlerden bir tanesi de 5 yaş grubu çocukların içinde bulandıkları değişimlerdir.
Anne babalar bu dönemde çocuğun ne gibi gelişmeler göstereceğini bilmedikleri zaman çocuklarını tanıyamadıklarını ifade edip, onlara ne olduğu konusunda endişe duyduklarını belirtmektedrler.
5 yaş sendromu çocuğun artık bebeklikten tamamen sıyrıldığı, daha sosyal bir yaşam sürme çabasında olduğu bir süreçtir. Çocuğun artık okula başlama yaşının geldiği, sadece ailesiyle değil akranlarıyla da çok fazla zaman geçirmek istediği bir dönemdir. Bu dönemde çocuklar yetişkinleri birebir taklit etme davranışları gösterirler. Merak duygularının son derece arttığı bu dönemde çocuklar gün boyu sorular sorarak merak ettiği şeyleri öğrenme çabasındadırlar. Bu dönemde çocuk zihinsel olarak çok hızlı bir gelişim gösterir. Sorun çözme ve yaratıcılık gibi özellikleri bu dönemde önceki dönemlere göre çok hızlı gelişmektedir.
Erikson’a göre 5 yaş grubundaki çocuklar girişkenliğe karşı suçluluk duygusu dönemine denk gelmektedir. Çocuk bu süreçte merak duygusu ile yeni şeyler deneme, daha öncesinde cesaret edemediği şeyler yapma çabasındadır. Sürekli bir hareketlilik halindedirler ve enerjileri hiç bitmez. Çocukların bu dönemdeki çabaları ebeveynler tarafından görmezden gelindiğinde, olumlu şekilde pekştirilmediğinde, çocuğun çaası takdir edilmeyip sürekli egellendiğinde bu süreç sorunlu geçecek ve çocukta suçluluk duygusu oluşacaktır. Böyle bir durumda çocuklar daha içe kapanık, cesaretini yitirmiş, yeniliklere açık olmayan bir hal alırlar. Ve maalesef bu durum çocuklar için kısa süreli bir sorun değil belki tüm hayatını etkileyen bir sorun halini alacaktır.
5 Yaş Sendromu Neden Olur?
5 yaş sendromunun en temel sebebi bu yaş grubundaki çocuklarda hormonal değişikliklerin meydana gelmesidir. Özellikle erkek çocuklarında testosteron hormonunun artmasından dolayı daha öfkeli ve sert davranışlar görülmektedir. Bu dönemde çocuklar aşırı hareketlilik gösterirler. Bitmeyen bir enerjileri, öfke dolu davranış ve konuşmalar, genel bir gerginlik hali ve sürekli tartışma hali söz konusudur. Bu sebeplerden dolayı anne babaların en çok yorulduğu dönemlerden biridir. Bu yaş grubunda çocuklar artık cinsiyet kavramını fark etmekte ve bunu keşfetme çabasında olmaktadırlar. Bu süreçte kendi cinsel organlarını da tanıma çabasında olurlar. Cinsel organlarına dokunma, başka yerlere cinsel organlarını değdirme davranışları görülebilir. Kendilerini ve cinsiyetlerini anlamlandırma ve tanıma çabasında olunan bu süreçte çocuk mastürbasyonu ile karşılaşılabilir. Bu normal bir süreçtir. Böyle bir durumla karşılaşıldığında çocuğa asla kızmamalı, yasaklar koymamalı, düzgün bir iletişim ile vücudun özel bölgeleri anlatılmalı ve bu davranışların başkalarının yanında yapılmasının doğru olmayacağı belirtilmelidir. Ayrıca çocuğun bu konularda soracağı sorular fazla detaya girilmeden onların anlayacağı şekilde anlatılmalıdır.
5 Yaş Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Her çocuk gelişim dönemlerinin fiziksel, bilişsel ve duygusal özelliklerini her zaman aynı şekilde yaşamaz. Bazı çocuklar dönem özelliklerini daha erken bazıları daha geç gösterebilmektedir. 5 yaş sendromunun belirtileri de her çocukta birebir aynı olmayacağı gibi bazılarında daha az bazılarında daha fazla görülebilmektedir. 5 yaş sendromunun belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz;
Çok meraklı olmak ve gün boyu sürekli sorular sormak
Yoğun bir öğrenme çabası göstermek
Yetişkinleri taklit ederek onlar gibi davranmak
Önceki yaşlara göre daha sosyal olmak, arkadaşları ile baş başa sürekli oyunlar oynamayı istemek
Oyunlarda kurallar koymak ve bu kurallara arkadaşların duymasını sağlamak
Oyunu yönetmeye çalışmak
Oyun oynayacağı arkadaşlarını kendi seçmek ve kafasındaki kurallara uymayan kişilerle arkadaşlığı o anda sürdürmemek
Arkadaşlarının da oyunlardan zevk alması ve mutlu olması için çaba göstermek
Anne babaya karşı kendisini kanıtlama çabasına girişmek
Kendi sorumluluklarını almak ve kişisel bakımını üstlenmek
Bu Dönemde Neler Yapılmalı? Anne ve Babaya Düşen Sorumluluklar Nelerdir?
5 yaş sendromu sürecini sağlıklı atlatabilmek için anne babaların çocuklarını tanıması, bu dönemin özelliklerini bilmesi ve her zaman olduğu gibi iletişim kanallarını etkin kullanması son derece faydalı olacaktır. Çocukların öğrenme arzularını karşılayabilecekleri fırsatlar sunmak ve sorularını sabırla bıkmadan çocuğun anlayabileceği şekilde cevaplamak gerekmektedir. Çocuğun soruları geçiştirildiğinde veya çok fazla soru sorduğu için ona tepki gösterildiğinde öğrenme duygusuna ket vurulmuş olup ilerleyen dönemde bununla ilgili sorunlar yaşanabilmektedir. Çocuğa bu dönemde tercih hakkı tanınması, ona durumlar karşısında seçenekler sunulması kendisini bir birey olarak hissetmesi açısından son derece faydalı olacaktır. Çocuk bu süreçte sürekli kendini kanıtlama isteğiyle hareket ettiğinden dolayı çocuğun motive edilmesi ve sonuçlardan çok çabasının takdir edilmesi onun özgüven kazanması açısından yararlı olacaktır. Var olan enerjilerini sağlıklı bir şekilde atabilmeleri için etkinlikler sunmak ve doğada fiziksel olarak enerjisini boşaltabileceği şekilde zaman geçirmesini sağlamak gerekmektedir. Bu süreçte çocuk arkadaşlarıyla kıyaslanmamalı, yapabildikleri takdir edilmeli ve yapamadıkları konusunda cesaretlendirilmelidir.
5 Yaş Sendromu Ne Kadar Sürer?
5 yaş sendromu çocuğun gelişimine bağlı olarak ortalama 4,5 yaş ile 5,5 yaş arasında başlamış olup yaklaşık 1 yıl süren bir süreçtir. Yani çocuk ortalama 6 yaşına girdiğinde bu süreci yavaş yavaş atlatmaya başlayacaktır.
5 Yaş Sendromu Nasıl Geçer?
5 yaş sendromu öyle ya da böyle bir şekilde bitecektir ama burada önemli olan anne babanın bu yaşın gerekleri konusunda çocuğun ihtiyaçlarını ne kadar karşıladıkları ve bu süreci çocuğun sağlıklı atlatmasına ne kadar destek olduklarıdır. Sadece anne babanın etkisinde olmayıp artık sosyal hayata atılan çocuk çevredeki insanların etkilerini üzerinde yoğun bir şekilde hissetmeye başlamıştır ama yine de davranışlarının anne baba tarafından onaylanmasını beklemektedirler. Çocuklar ne kadar sosyal olarak görünüp anne babaya daha az ihtiyaç duyuyor gibi görünse de aslında tam tersine daha fazla ilgi ve onay beklemektedirler. Süreçte anne babaların sabırlı ve şefkatli davranması çocuğun bu dönemi sağlıklı atlatması açısından son derece önemlidir. Çünkü bu süreçte çocuk yoğun öfke, hırçınlık ve hareketlilik gösterdiği gibi bazen anne baba ile inatlaşırlar. Burada sabırla çocuğun sakinleşmesi beklenmeli ve ardından sağlıklı bir iletişim kurarak doğrular sabırla tek tek çocuğa anlatılmalıdır.
5 yaş sendromu anne babaların dikkatle yönetmesi gerektiği bir süreçtir. Düzgün yönetilmediğinde çocuğun ileriki yaşlarında çok daha büyük problemlere yol açabilecek kadar tehlikeli bir süreçtir. Sürecin sağlıklı ilerlemediği fark edildiğinde bir uzman yardımına başvurmak gerekir.