Çocuklar, büyüme ve gelişme dönemi boyunca farklı duygusal ve zihinsel gelişim aşamalarına sahiptir. Bu aşamalardan biri de 4 yaş sendromu olarak bilinen ve ebeveynlerine meydan okumayı öğrendiği bir süreçtir.
Çocuğunuzdaki davranış değişiklikleri sizi şaşırtsa da aslında bu onun büyüdüğünün bir göstergesidir. Her bir çocuk farklı bir karaktere sahiptir ve 4 yaşındaki bir çocuk için hangi davranışın normal olduğunu kestirmek zor olabilir.
4 yaşındaki bir çocuğa sahip olmak benzersiz bir zamandır; küçük bebeğiniz yürümeye başlama evresini geçirdi, artık tek başına yemeğini yiyebilir, kendi kendine zaman geçirebilir, kıyafetlerini kendi seçebilir.
Ancak hala tutarlı davranış sergileme, sınırlarını tam olarak bilme ve net seçimler yapabilme kabiliyeti tam olarak gelişmemiştir. Çocuklar da tıpkı yetişkinler gibi belirli yaşlarda sendrom yaşar. Sendrom; birbiriyle ilgisiz bir dizi davranış ya da duygunun aynı anda ortaya çıkmasıdır. Peki, 4 yaş sendromu nedir?
Çocuklarda genellikle 4-5 yaşlarında ortaya çıkan tutarsız davranışlar dizisi 4 yaş sendromu olarak tanımlanabilir. Cinselliğin keşfedildiği 4 yaş sendromu erkek ve kız çocuklarında farklı belirtiler gözlenebilir. Ancak tüm çocuklar bu dönemde oldukça hassastır, kendisindeki değişikliklere adapte olmaya çalışır. Zorlu bir süreç geçiren çocuğunuza bu dönemde destek olmak ve onu anlamaya çalışmak psikolojik gelişiminin sağlıklı işlemesi açısından oldukça önemlidir.
Davranış değişikliklerinin gözlendiği ve olaylara karşı çocukların yeni tutumlar geliştirdiği bir süreci ifade eden 4 yaş sendromu nasıl olur sorusu ebeveynlerin en merak ettiği konular arasındadır. 4 yaş sendromu kız ve erkek çocuklarda sürekli soru sorma şeklinde kendini gösterir. Merak duygusunun ön planda olduğu bu süreçte çocuğunuz sizi bunaltacak kadar çok soru sorabilir. Hayal güçleri geniş olan çocukların 4 yaşında mizah yetenekleri de ortaya çıkmaya başlar. Karmaşık cümleler kurmaya bayılır. 4 yaş sendromunun en belirgin özelliklerinden biri çocukların henüz tam kavramamalarına rağmen hemen her soruya hayır cevabı vermesidir. Aynı zamanda öğrenme ve keşfetme kabiliyetlerinin de arttığı bu dönemde çocuğunuza herhangi bir öneri ya da fikri kabul ettirmek zor olabilir. Uyum problemleri yaşayabilir ve aşırı inatçı olabilir.
4 yaş sendromunun ana sebebi, bebeklikten çıkış yaşanmasıdır. Fiziksel değişimlerin hızlı olduğu bir dönem olan dört yaş, ergenlikten önce yaşanan sert bir dönemdir. Dört yaş sendromu belirtileri, özellikle annesi ile güvenli bağlanma yaşamayan erkek bebeklerde görülmektedir. Bebeklikten çocukluğa geçişte öz benlik kavramı oluşmaktadır. Aynı zamanda bu dönemde vücuttaki testosteron iki katına çıkmaktadır. Bu durum da çocuğun davranışlarına olumsuz olarak yansımaktadır. 4 yaş sendromunun ana nedenleri arasında fiziksel değişimler de vardır. Ayrıca bazı çocukların fiziksel gelişimi geç olabildiği için bu sendrom 5 yaşında da görülebilmektedir.
Çocuğunuzda normal 4 yaş davranışlarının dışında farklı bir dizi tutarsız durumlar ve davranışlar söz konusu ise bir sendrom yaşadığından şüphe edebilirsiniz. 4 yaş sendromu belirtileri arasında aşağıdakiler yer alabilir.
Fiziksel Saldırganlık
Çocuklar genellikle 2-3 yaşlarına geldiğinde kızgınlık, hayal kırıklığı ve öfke duygularını fiziksel saldırganlık şeklinde ifade eder. Ancak 4 yaşındaki bir çocuğun genel olarak öfkesini dışa vurmak için kelimeleri kullanması beklenir.
Bazı durumlarda dürtü kontrol eksikliği göstermesi ve fiziksel saldırı da bulunması normal karşılansa da eğer çocuğunuz kendisini ifade etmek ya da sorunları çözmek için sürekli olarak kendine veya başkalarına fiziksel anlamda zarar verirse 4 yaş sendromu yaşıyor olabilir.
Kaygı ve Anksiyete
4 yaşındaki çocuklar coşkuludur, eğlenceyi ve aktiviteyi sever. Endişe ve kaygı hissetmez, umursamazdır. Kendisi ve etrafı ile ilgili barışçıl hislere ve sosyalleşme isteğine sahiptir.
Eğer çocuğunuzda diğer çocuklarla bağlantı kurmasını engelleyen yoğun bir anksiyete ve endişe hissi fark ederseniz 4 yaş sendromu yaşadığını düşünebilirsiniz. Normalde diğer çocuklarla birlikte olma isteğinin yüksek olduğu bu dönemde kreşe giden çocuklarda okul korkusu yaşanabilir.
İnatçılık
Kendi gücünün ve gelişiminin farkında olan 4 yaşındaki çocuklar bazı isteklerini gerçekleştirmek ya da bazı kuralları yerine getirmemek için sizinle çatışmaya girebilir. Ancak bu durum günlük yaşamı etkileyecek kadar sıklaşır ve çocukta öfke nöbetleri gözlenirse 4 yaş sendromu belirtileri ile karşı karşıyasınız anlamına gelebilir.
Duygu Durum Değişiklikleri
4 yaş grubundaki çocuklarda duygu durum değişiklikleri normal kabul edilir. Ancak bu değişiklikler sıklaşırsa örneğin her mutlu ve neşeli anlarının hemen arkasından aşırı agresif ya da hüzünlü tavırlar sergilemesi normal değildir. İstedikleri yapılmadığında normal bir çocuk hayal kırıklığı, öfke ya da kızgınlığını sözler ile ifade edebilir.
4 yaş sendromu genellikle çocuğunuz en geç 6-7 yaşına geldiğinde sonlanır. Bu süreci daha iyi yönetmek ve kısa sürmesini sağlamak için aşağıdaki önerileri dikkate alabilirsiniz:
Kendini ispatlama çabasında olan çocuğunuza altından kalkabileceği bazı sorumluluklar verebilirsiniz. Örneğin ev içindeki ufak işleri yapmasını isteyebilirsiniz.
4 yaşındaki çocuklar yaptıkları her olumlu iş ya da davranış için teşvike ihtiyaç duyar. Bu doğrultuda olumlu her davranışı için onu takdir etmeniz ve ödüllendirmeniz davranışlarını pozitif yönde değiştirmeleri için fırsat yaratabilir. Ona güzel alışkanlıklar kazandırabilmek için birlikte ağaç dikme ya da sokak hayvanlarını besleme gibi aktivitelerde bulunabilirsiniz.
Bu dönemde çocuğunuzun her istediğini elde edemeyeceğini öğretmek için kurallar ve sınırlar getirmeniz faydalı olabilir. Aynı zamanda kendi kararlarını vermelerini destekleyerek bağımsızlığını kazanmasına yardımcı olabilirsiniz.
Zorlu bir süreç olan 4 yaş döneminde onu anlamaya çalışmak, hoşgörülü ve sabırlı olmak ebeveynlerin üzerine düşen en önemli görevdir. Onun yanında olduğunu hissettirmeniz özgüvenin kazanması ve kendini güvende hissetmesi için önemlidir.
Çocuk gelişiminde önemli bir aşama olan 4 yaş sendromu kız ve erkek çocukların kendilerini ya da diğer çocukları tehlikeye sokan davranışlar içerirse ya da sosyal iletişimlerini imkânsız hele getirirse bir çocuk doktorundan yardım almanız gerekebilir. Bu konularda her türlü desteği sağlayan Uzm. Dr. Zehra Babadağı kliniğinden destek almak için iletişime geçebilirsiniz.
4 yaş sendromunu sağlıklı bir şekilde atlatabilmek için çocukla doğru iletişim kurulduğundan emin olunmalıdır. Çocukla kızmadan konuşarak ve onu doğru aktivitelere yönlendirerek sendromun hafif atlatılmasını sağlamak mümkündür. Bu noktada özellikle de ebeveynlere büyük iş düşmektedir. Ebeveynlerin aşırı zorlandığı bu süreçte destek almayı düşündüğünüz zamanlarda kliniğimizden bilgi almak için iletişime geçebilirsiniz.
Yeni becerileri ile kendini göstermeye çabalayan çocukta gözlemlenen bu değişimler ebeveynler tarafından çoğunlukla şaşkınlık ve çaresizlikle seyredilir. Çocuklarda ortaya çıkan bu yeni davranış kalıpları ve 2 yaş sendromunun belirtileri dışarıdan şu şekillerde gözlemlenebilir:
Yaygın karşılaşılan 4 yaş sendromu belirtilerinin bazıları, aşağıdaki şekillerde ortaya çıkıyor:
2 yaş ve 4 yaş sendromu belirtilerinden de anlaşılacağı gibi arasındaki farklar 2 yaşında ki çocukta genel olarak duygusal bir değişim ve tepki oluşturmaktayken 4 yaşındaki sendrom davranışsal değişim oluşturmaktadır.
Çocuklarınızın bu sendromlu kritik zamanlarını sağlıklı atlatabilmek için ebeveynlerin oldukça sabırlı ve hoşgörülü olması önemlidir.
Ayrıca bu süreçte Uzm. Dr. Zehra Babadağı kliniği ebeveynlik alanında uzman psikologlarıyla bu zorlu ancak bir o kadar da güzel olan çocuk büyütme sürecinizde ihtiyacınız olan psikolojik desteği size sağlayabilir.